HOME RULE VOOR EXPORT

door Aad Kleijweg

Vaak bevatten pijpen een voorstelling die ons iets vertellen over de geschiedenis. Tegenwoordig gebruikmakend van internet kan je wat makkelijker aan de desbetreffende informatie komen. Zo ook over dit pijpje gemaakt voor de export naar Ierland, met de tekst HOME RULE omgeven door klavertje drie blaadjes. Om de gegevens op dit pijpje beter te begrijpen zullen we in een paar stukjes van de Ierse geschiedenis moeten duiken. De tekst HOME RULE heeft zijn oorsprong in de tweede helft van de 19e eeuw en die van de klavertje drie blaadjes gaat nog iets verder terug.

De geschiedenis van Ierland in de tweede helft van 19e eeuw

Omstreeks 1845 en 1848 raakten de toen heersende politieke problemen grotendeels op de achtergrond door een nationale ramp: de aardappelziekte. Deze ziekte veranderde zichtbaar gezonde aardappelen in korte tijd in een hoopje zwarte prut en vernielde de totale aardappeloogst. Er was voldoende Iers graan om de mensen te voeden maar men werd gedwongen dit naar Engeland te exporteren. Zodoende brak de hongersnood uit. Vele Ieren stierven aan honger en ziektes en velen zagen zich genoodzaakt te emigreren. De meesten emigreerden naar Amerika en arriveerden op Castle Garden, de aankomstplaats voor emigranten in New York.


Castle Garden, Manhattan – New York, 1871 – 1872

De meeste Ieren vestigden zich in Manhattan in New York en leidden daar vaak een bar bestaan. De Ieren werden door de Amerikanen gediscrimineerd en gezien als agressieve zuiplappen, terwijl ze de naarste klussen op moesten knappen. Zo zijn de spoorwegen in Amerika grotendeels aangelegd door de geëmigreerde Ieren. Doordat er zoveel Ieren geëmigreerd waren naar Amerika ontstond daar een grote hechte gemeenschap. Het is in die tijd dat rijkere Ieren veel geld uitgaven aan onafhankelijkheidsbewegingen in Ierland. Ook groeide de haat tegen de Engelsen omdat ze hun tijdens de hongersnood niet geholpen hadden. Er ontstonden geheime genootschappen die Ierland onafhankelijk wilde maken. In 1858 werden in New York de IRB (Ierse Revolutaire Broederschap) "voorloper van de IRA" en de Fenian Broederschap opgericht. In 1866 vertrokken beide broederschappen naar Canada van waaruit ze een jaar later een opstand in Ierland organiseerden die mislukte. Naast het verzet met geweld ontstond er in 1870 de partij HOME RULE onder leiding van Charles Stuart Parnell. Deze partij probeerde zonder geweld politiek zaken door te voeren.

De invoering van de HOME RULE wetten ging niet zo eenvoudig. De eerste twee wetten kwamen niet door het Britse parlement. Dit leidde tot groot onbegrip bij een grote groep Ieren die zich voortaan de Ierse Nationalisten gingen noemen en zich groepeerden in Sin Fein. De derde wet werd in 1912 - 1913 afgewezen door het hogerhuis, maar werd door nieuwe wetgeving in 1914 goedgekeurd. De protestanten zagen dit als een eerste stap in de richting van katholieke overheersing en richtte Ulster Volunteer Force op die zich verzette tegen HOME RULE.


 Sir Edward Carson leider in het verzet tegen Home Rule

Tot op de dag van vandaag is de strijd nog steeds gaande.


Voor de klavertje drie blaadjes afgebeeld op de pijpenkop moeten we nog wat verder terug in de geschiedenis. 

De geschiedenis van Sint Patrick

Saint-Patrick is de beschermheilige van Ierland. Alles wat we van hem weten komt uit mythes en legendes die door de eeuwen heen zijn doorverteld. In het jaar 432 maakte paus Celestine van  Saint-Patrick een bisschop en gaf hem de naam Patercius "vader van zijn volk". Hij kreeg de taak de Ieren het christendom bij te brengen. In 455 stichtte hij een kerk in Armagh.


Saint-Patrick

Het christendom bijbrengen aan de Ieren was geen gemakkelijke taak. Zo maakte hij gebruik van een klavertje drie blad om de mensen de drie-eenheid van God uit te leggen: de vader, de zoon en de heilige geest. Tot op de dag van vandaag is het klavertje drie het symbool van Ierland gebleven. Slangen waren het teken van heidendom. In de legende wordt uitgelegd dat hij het heidendom heeft uitgeroeid ofwel de slangen van Ierland verjaagd. Vandaar dat we Saint-Patrick vaak afgebeeld zien met slangen. Uiteindelijk werden in de vijfde eeuw de Ieren tot het christendom bekeerd. Op 17 maart vieren de Ieren nog steeds hun belangrijkste feestdag Saint-Patricks day.

 

1a.

Coll: Aad Kleijweg

 


 

 

1b.

 

2a.

2b.

Beidde zijdden: De tekst HOME RULE met klavertje drie blaadjes

2c.

2d.

2e.

Ongeglaasd

2f.

Niet gebotterd

2g.

Geen radering rondom ketelopening

2h.

 

3a.

3b.

3c.

 

4.

1870 - 1890

5.

Gouda

6.

  Firma P. van der Want

7.

[1, P. 124]
[2, P. 103]

Literatuur

[1]    Duco, D.H. (1987). De Nederlandse Kleipijp; Handboek voor dateren en determineren

[2]    PKN, (1988). De kleipijp als bodemvondst. Jubileum uitgave

Beschrijvingssystematiek

Voor de beschrijving wordt een uniforme systematiek gebruikt die gebaseerd is op de deductieve kenmerken van een kleipijp. Op basis van deze kenmerken worden conclusies getrokken ten aanzien van de productiedatum, productieplaats en eventuele fabrikant van het product. De toegepaste beschrijvingssystematiek is gepubliceerd in Westerheem [1] en de Pijpelogische Kring Nederland [2] en wordt inmiddels bij meerdere stadsarcheologische diensten en particulieren toegepast en ziet er als volgt uit:

 

Identificatie

1a.

Identificatienummer (collectie)

1b.

Vindplaats, vondstomstandigheden

Deductieve kopkenmerken

2a.

Model

Beschrijving conform de definities in [3]; kortweg komt het er op neer dat er naast de zijmerken er een vijftal modellen worden gedefinieerd: dubbelconisch, trechter, ovoide, kromkop en rondbodem.

2b.

Zijmerk links / zijmerk rechts

Beschrijving van het zijmerk aan de linkerzijde van de pijpenkop / beschrijving van het zijmerk aan de rechterzijde van de pijpenkop. De linker- en de rechterzijde van de kop is gedefinieerd zoals de roker deze aanschouwt.

2c.

Bijmerk links / bijmerk rechts

Beschrijving van het bijmerk aan de linkerzijde van de hiel / Beschrijving van het bijmerk aan de rechterzijde van de hiel.

2d.

Makersmerk.

Uitgangspunt is dat het een hielmerk op het uitstekende deel van de pijp betreft. Afwijkingen zoals ketelmerken worden expliciet vermeld. Zijmerken die uiteraard ook een makersmerk kunnen betreffen, worden beschreven onder item 2b.

2e.

Oppervlaktebehandeling

De eventuele oppervlaktebehandeling bijvoorbeeld door middel van een agaatsteen waardoor een geglaasd oppervlak ontstaat, wordt onder dit item beschreven.

2f.

Behandeling ketelopening

Onder dit item wordt de behandeling van de kopopening beschreven. Hieronder wordt verstaan het met de botter afwerken van de kopopening waardoor scherpe randen van deze opening voorkomen worden.

2g.

Afwerking ketelopening

Onder dit item wordt de afwerking van de ketelopening beschreven. Als voorbeeld kan hierbij de hele of halve radering rondom de ketelopening worden beschreven.

2h.

Overig

Overige kopeigenschappen worden onder dit item beschreven. Bijvoorbeeld als het een misbaksel betreft wordt dat hier vermeld.

Deductieve steelkenmerken

3a.

Steelversiering

De op de steel aanwezige versiering wordt onder dit item beschreven.

3b.

Oppervlaktebehandeling

De eventuele oppervlaktebehandeling van de steel wordt hier beschreven.

3c.

Overig

Overige steelkenmerken die niet onder 3a en 3b vallen, worden hier vermeld.

Conclusies op basis van deductieve kenmerken

4.

Datering

Datering die gemaakt wordt op basis van bovengenoemde deductieve kenmerken.

5.

Productiecentrum

Productiecentrum op basis van bovengenoemde deductieve kenmerken.

6.

Pijpenmaker

Mogelijke pijpenmaker/atelier op basis van bovengenoemde deductieve kenmerken.

Overig

7.

Literatuur

Een verwijzing naar soortgelijke producten uit de literatuur wordt onder dit item gemaakt.

 

Literatuur

[1]        Oostveen, J. van en A. van Oostveen-Bonnema, 2001. Kleipijpen; een statistische analyse. In: Westerheem, 50ste jaargang, nummer 1, p. 13-27.

[2]        Oostveen, J. van en A. van Oostveen, 2000. Oproep tot een nationale inventarisatie. In: Pijpelogische Kring Nederland, 22ste jaargang, nummer 88, p. 1192-1195.

[3]        Duco, D.H., 1987. De Nederlandse kleipijp; handboek voor dateren en determineren. Leiden.