Pijpvondsten in de polder Vrijenban

door Aad Kleijweg

Op een zondagmorgen in februari van het jaar 2003 ging ik een fietstochtje maken in de omgeving van mijn woonplaats Delft. Toen ik vanuit Delft in noordelijke richting de Tweemolentjeskade affietste zag ik voorbij het hertenkamp dat ze de polder Vrijenban bouwrijp aan het maken waren voor nieuwbouw. Nieuwsgierig of er nog bewoningsresten te vinden waren ben ik daar een kijkje gaan nemen. Mijn eerste vondst was een pijpenkopje met de tekst "Schoonhoven" rondom de ketel. Helaas lag dit kopje in stukken omdat iemand er overheen gereden was of op gestaan had. Aangemoedigd door deze vondst ben ik dat jaar nog aantal malen gaan kijken of er nog meer te vinden zouden zijn. Bij elkaar heb ik dat jaar in de polder Vrijenban ongeveer 70 pijpenkopjes gevonden. De meesten waren glad en te dateren van de 17e tot begin 20e eeuw met de voor hun tijd bekende modellen. Van de modellen uit de 17e eeuw was er 1 bij met het hielmerk rijksappel met de initialen TB van de Delftse pijpenmaker Thomas Bael. De meeste pijpenkoppen komen uit Gouda of centra uit de omliggende plaatsen zoals Gorinchem en Schoonhoven.  Rijk versierde pijpenkoppen heb ik op een fragment na niet gevonden. Wel heb ik er zes met zijmerkjes gevonden waar ik mij in dit artikel toe wil beperken. Spectaculair kan je de vindplaats niet noemen, maar mij heeft het de stimulans gegeven enthousiast pijpenkoppenverzamelaar te worden en daar tevens een website over op te zetten.  http://www.kleipijp.nl 

Afbeelding 2. Duiker bij de Dwarskade

BESCHRIJVING VAN DE PIJPENKOPJES.

Pijpenkopje nummer 1 heeft een overgangsvorm van trechter naar ovoide. Op de linkerzijde zien we als reliëfmerk een letter R met parelkroon. Daarboven zien we de initialen RDH van Roelof de Hoog, een pijpenmaker die in Gorinchem werkzaam is geweest van 1734 tot 1755. Pijpenkopje nummer 2 is een trechtervormig kopje met het reliëfmerk viool. Pijpenkop nummer 3 is een ovoide model met als reliëfmerk een roos waarvan de stippen een soort bloemetjes zijn. Boven de roos zien we de initialen GHL van de pijpenmaker. Pijpenkop nummer 4 is een ovoide model met als reliëfmerk de gekroonde vis. Initialen ontbreken, dus het achterhalen van de pijpenmaker is onmogelijk. Pijpenkopje nummer 5 is een trechtervormig pijpje met nog een aardig stukje steel. Als reliëfmerk zien we de initialen PIB met een parelkroontje erboven. Mogelijk is deze gemaakt door de pijpenmaker Pieter Bakker uit Gouda. Pijpenkopje nummer 6 is een ovoide model die gemaakt is in Schoonhoven. Het kopje draagt het reliëfmerk het wapen van Utrecht met erboven de initialen PDL van de pijpenmaker Pieter de Leeuw die werkzaam is geweest van 1767 tot 1780.

LITERATUUR

[1]           Friederich, F.H.W., 1975. Pijpelogie, vorm, versiering en datering van de Hollandse kleipijp. Voorburg.

[2]           Meulen, J. van der. 1988. De Kleipijp als Bodemvondst. Hoofdstuk Schoonhoven.

[3]           Krommenhoek, W. en Vrij A. , z.j. (1986). Kleipijpen drie eeuwen Nederlandse kleipijpen in foto's. Amstelveen.

[4]           Duco, D.H.  (2003) Merken en Merkenrecht van de Pijpenmakers in Gouda 

VERVOLG 2006

Tijdens de zomer van 2006 nog een paar maal richting de polder Vrijenban gefietst. Inmiddels is daar grote nieuwbouwwijk verrezen waar mijns inzien niet veel vondsten meer zijn te verwachten. Maar met een beetje geluk heb ik toch nog drie exemplaren met zijmerk gevonden die ik aan dit artikel wil toevoegen.

BESCHRIJVING VAN DE PIJPENKOPJES.

Pijpenkopje nummer 7 is een ovoide kopje met het reliëfmerk de Gekroonde Twee schoppen. Het kopje heeft op de zijkant van de hiel het bijmerk het wapen van Gouda. Hij is gemaakt door de Goudse pijpenmaker Pieter Hendriksz Volkaart of diens weduwe Aaltje van den Broek. Pijpenkopje nummer 8 is een ovoide model met als reliëfmerk een grote N met daarboven de initialen GHL. Dit pijpje is vermoedelijk gemaakt door dezelfde onbekende pijpenmaker van pijpenkopje nummer 3. Pijpenkopje nummer 9 is ook een ovoide model met als reliëfmerk een grote N, maar dan met de initialen LHN van een pijpenmaker uit Schoonhoven, Lauwrens Huijgenaar die van 1788 tot 1793 actief was.